Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemleri, Ankara’nın Batı ile ilişkilerinde yeniden merkez gündem maddesi haline geldi. Bloomberg’in konuya yakın kaynaklara dayandırdığı haberine göre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta Türkmenistan’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmede S-400’lerin iadesi konusunu gündeme getirdi.
Haberde, Türkiye’nin yaklaşık 10 yıl önce imza attığı ve NATO içinde ciddi krizlere yol açan bu savunma anlaşmasını sona erdirmeyi hedeflediği belirtildi. Böyle bir adımın, ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yaptırımların kaldırılmasının ve F-35 savaş uçaklarının yeniden gündeme gelmesinin önünü açabileceği ifade edildi.
Cumhurbaşkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı konuya ilişkin yorum yapmaktan kaçınırken, Kremlin cephesi ise iki lider arasındaki görüşmede böyle bir talebin dile getirildiği iddiasını yalanladı. Bloomberg, Ankara ile Moskova arasında S-400’lerin geleceğine ilişkin temasların ilk kez yapılmadığını da aktardı.
F-35 ve CAATSA engeli
S-400’lerden vazgeçilmesinin, Türkiye’nin ABD ile savunma alanındaki ilişkilerini normalleştirebileceği değerlendirilirken, Türk savunma sanayisine uygulanan CAATSA yaptırımlarının kaldırılmasının da bu sürecin temel hedeflerinden biri olduğu vurgulandı. Üst düzey bir Türk diplomatın, yaptırımların gelecek yıl kaldırılmasını beklediklerine dair ifadelerine de haberde yer verildi.
Türkiye, 2019 yılında S-400 alımı nedeniyle F-35 ortak üretim programından çıkarılmış, bu karar iki ülke arasında uzun süreli bir krize yol açmıştı. Ankara’nın elinde iki ayrı S-400 sistemi ve toplam 128 füze bulunuyor.
“Türkiye’nin arabulucu rolü etkili olabilir”
Bloomberg’e konuşan ve isimlerinin açıklanmasını istemeyen kaynaklar, Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna arasındaki arabulucu rolünün Moskova’yı S-400’lerin iadesi konusunda daha esnek olmaya itebileceğini belirtti. Ankara’nın yalnızca sistemlerin iadesini değil, bu sistemler için ödediği milyarlarca doların da geri alınmasını talep ettiği ifade edildi.
Bu durumun, Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı petrol ve doğalgaz ithalatında indirim talebini gündeme getirebileceği, ancak bunun ayrı bir müzakere başlığı olacağı kaydedildi.
ABD’den açık mesaj
ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada S-400 ve F-35 konusundaki görüşmelerin sürdüğünü belirterek şu ifadeleri kullanmıştı:
“ABD yasalarına göre, Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesi için S-400 sistemini artık kullanmaması ve sahip olmaması gerekiyor. Başkan Trump ve Başkan Erdoğan arasındaki olumlu ilişkiler, yeni bir işbirliği ortamı yaratmış ve bu da son on yılda bu konuda yaptığımız en verimli görüşmelere yol açmıştır. Umudumuz, bu görüşmelerin önümüzdeki aylarda hem Amerika Birleşik Devletleri’nin hem de Türkiye’nin güvenlik gereksinimlerini karşılayan bir dönüm noktası oluşturmasıdır.”
Barrack’ın atıf yaptığı 2020 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası’nda, Türkiye’nin F-35 programına geri dönebilmesi için “S-400’lerin mülkiyetinden vazgeçmesi” şartı açıkça yer alıyor.
