Eskişehir’de son dönemin en çok tartışılan konularının başında trafik geliyor. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Ulaştırma Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Murat Karacasu ile Atatürk Caddesi’ne konulan dubaları, yeni yapılan bisiklet yollarını, çevre yolunu ve toplu taşıma araçlarını konuştuk.
Yeni ulaşım master planında son aşamaya gelindi
Eskişehir’in yeni bir ulaşım master planına ihtiyacı var mı?
31 yıldır Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde görev yapıyorum. İnşaat Mühendisliği Bölümü Ulaştırma Anabilim Dalı Başkanıyım. Yol malzemeleri, ulaştırma planlaması, karayolu ve demiryolu üzerine çalışmalar yürütüyoruz.
Anabilim Dalımızda dört öğretim üyesi görev yapıyor. Sadece Eskişehir’de değil, Türkiye’nin birçok ilinde ulaşım planlaması ve yol malzemeleri üzerine projeler yürüttük. 2002 yılında Eskişehir’in ilk ulaşım master planını, 2015 yılında ise İstanbul Teknik Üniversitesi ile birlikte ikinci ulaşım master planını hazırladık. Lapseki ve Kütahya’nın ulaşım planlarını da biz yaptık. Şu anda Bilecik ve Bursa ile de görüşmelerimiz devam ediyor. Kesinlikle var. Eskişehir’in son ulaşım master planı 2015 yılında hazırlandı. Aradan 10 yıl geçti ve şehir ciddi anlamda değişti. Ülkemizde büyükşehir belediyeleri ulaşımla ilgili yatırım yapmak istediklerinde bu planları devlete sunmak zorundalar. Bu nedenle Eskişehir Büyükşehir Belediyesi de yeni bir ulaşım master planı hazırlığına başladı. Çalışmalar şu anda son aşamada.
Önce imar planı geçiyor, sonra ulaşım buna uydurulmaya çalışılıyor
Kentteki mevcut ulaşım durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Eskişehir’de tıpkı diğer şehirlerde olduğu gibi bazı ulaşım sorunları var. Bunun temel nedeni, önce imar planlarının geçirilmesi, sonra bu imar planlarına uygun ulaşımın planlanmaya çalışılmasıdır. Örneğin 50 yıl önce Yunus Emre Caddesi ve Atatürk Caddesi’nde 2-3 katlı binalar vardı, yollar 2x3 şeklindeydi. Bugün 7 katlı binalar var ama yollar aynı kaldı. Bina sayısı arttı, nüfus arttı ama altyapı değişmedi. İşin açıkçası ulaşım problemi var mı? Var. Zaten ulaşım planlarında da sabah ve akşam saatlerinde problem olur mu? Olur. Bu problemi çözebilir miyiz? Çözeriz elbette. Fakat eldeki imkanlar ölçüsünde. Üniversite olarak yerel yönetimlerle iş birliği halindeyiz. Büyükşehir Belediyesi son dönemde bazı şerit genişletme ve işaretleme çalışmalarıyla trafiği rahatlatmaya çalışıyor ama belediyenin de elinde olmayan bazı sebeplerden dolayı bunlara tamamıyla çözüm bulamayabiliyoruz tabii ki. Konuya bütünsel yaklaşmak gerekiyor.
Dubalar görüntü olarak kötü ama gerekli
Atatürk Caddesindeki dubalar çok eleştirildi. Trafiği rahatlatabilmek için dubalar bir çözüm mü?
Trafiğin dört ana unsuru vardır: insan, araç, yol ve çevre. Bizde asıl problem insan faktörüdür. Atatürk Caddesi’ne konulan dubalar birçok kişi tarafından eleştirildi. Elbette ki o dubaların görüntüsü çok kötü işin açıkçası. Fakat Eskişehir'in en önemli problemlerinin olduğu caddeden biri. Atatürk Caddesi Eskişehir’in can damarı. Bir ucunda Odunpazarı, diğer ucunda istasyon var. Bir de merkezi iş alanı dediğimiz bir bölge. Ve de bu bölgede 2x4, yani toplamda 8 şerit olması gerekirken şu anda Atatürk Caddesi'nin 2x2. Geçmiş master planlarında da zaten Yunus Emre Caddesi ile Atatürk Caddesi'nin tek yön olması öngörülüyordu. Bir diğer sorun da parklanmadır. Işıklara 30 metre kala park etmek yasaktır ama bu kural sık sık ihlal ediliyor.
Eskişehir’de otopark sayısı yetersiz…
Vatandaş mecburen caddeye park ediyor. Oysa yolların 2x4 şeritli olması gerekirken parklanma nedeniyle şerit sayısı düşüyor. Sola dönüşler de sıkıntı yaratıyordu. Ve de bu sıkıntıyı yaratırken de bu sola dönüşleri engellememiz gerekiyordu. Bu engellemeyi de yapacağınız tek çözüm dubalardır. Çünkü halk uymuyor. Trafiğin elemanları dedik ya, insan da bundaki en büyük bir faktör. Orada normalde trafik levhası koysanız bile “sola dönüş yasaktır” diye insanlarımız uymuyor. Etkin bir ceza sistemi de olmadığımız için buradaki yapacağınız tek çözüm dubaydı.
Dünyanın her yerinde şehir merkezine girmek ücretlidir
Otopark sorunu nasıl çözülür?
Eskişehir’de normalde park sistemimizde şöyle bir yanlışlık var. Denetleyemiyoruz.
Eğer tüm dünyada şehir merkezine giriyorsanız, şehir merkezine girdiğiniz için bir ücret ödüyorsunuz. İyi şartlara sahip olmak için iyi paralar ödemek gerekiyor. Şehir merkezine girdiğiniz zaman bir ücret ödemesi yapmalısınız. İkincisi şehir merkezindeki park ücretlerinin yüksek olması gerekiyor. Aslında denetimler yönden düşündüğünüzde Eskişehir'deki problemli caddeler, Yunus Emre Caddesi, Atatürk Caddesi, İsmet İnönü Caddesi ve Şair Fuzuli Caddesi 5 tane cadde sayabilirsiniz. Bu caddeleri denetlememiz lazım. Denetimlerde özellikle tabii emniyet teşkilatının personel sayısı da önemli. Ama siz buralarda iyi bir ceza sistemi getireceksiniz. Motorize ekipler, denetim ve polislerimiz iyi çalışacak. Ve de orada yüksek bir park ücreti ödeyerek kalmalılar. Tüm dünyada şehir merkezine giriyorsanız bunun bedelini ödeyeceksiniz. Prensibi geçerlidir. Eskişehir'de bunu oturtmamız gerekiyor işin açıkçası.
Cadde üzerindeki otoparklar yeniden ücretli hale getirilmeli
En önemli sorunlardan biri de şehir merkezinde yeterli otopark alanı yok. Valilik binasının bulunduğu bölge, Atatürk Endüstri Meslek Lisesi, Cumhuriyet Lisesi ve Yunus Emre Endüstri Meslek Lisesi çevresiyle birlikte büyük bir meydan haline getirilebilir ve altına 3-4 katlı otopark yapılabilirdi. Süleyman Çakır Lisesi yıkıldığında altına otopark yapılabilirdi, ama yapılmadı. Deliklitaş Caddesi’ndeki Murat Atılgan İlkokulu ve İmam Hatip Lisesi’nin alanları da uygun olurdu. Cadde üzerindeki otoparkların yeniden ücretli hale getirilmesi gerekiyor. Bu, kısa süreli parklanmayı teşvik eder ve trafiği rahatlatır. Ücretlendirmeyi kaldırmak yanlış bir karardı.
Dört kavşak çözülürse ulaşım sistemi büyük ölçüde rahatlar
Toplu taşımalar yeterli mi? Metrobüsler için yollarımız uygun mu?
Genel olarak yeterli değil. Dünya standartlarına göre otobüs sistemleri saatte tek yönde 10 bin yolcu taşıyabiliyor. Eskişehir’de tramvay sistemi ise kapasitesinin altında çalışıyor. 2015 master planına göre şehirde 80 tramvay olması gerekiyordu, şu anda 37 tramvay var. Metrobüsleri işletebilir miyiz? Tabii ki işletebiliriz. Şu andaki metrobüslerin kapasitesi de 200-250 kişi civarında. Ama bizim asıl sıkıntımız şu Ali Fuat Güven’in Atatürk Bulvarı’nın olduğu yerde bir raylı sistemle lastik tekerlekli sistemin kesişim yeri var. Keza Odunpazarı’nda, Adliye’nin önünde ve Küçük Sanayi dediğimiz yerdeki yeni Otogar’a dönüş yerinde. Burada normal trafikle siz raylı sistemi kesiştiriyorsunuz. O zamanlar imkanlar yoktu. Fakat günümüz teknolojisinde yapabiliriz. Eskişehir’de acilen bizim bu saydığım dört tane kavşağın katlı, köprülü kavşak haline getirilmesi gerekiyor. Yani tramvay sistemiyle diğer lastik tekerlekli sistemin birbirinden ayrılması gerekiyor. Tabii ki tünel sistemi de biraz pahalı sistemi olduğu için biz bunları bir şekilde köprü geçişiyle sağlamak zorundayız. Tabii köprü geçişleri de görsel bir kirlilik sağlar mı? Sağlar. Ama başka bir çaremiz yok.Bir an önce bu dört kavşağı çözersek toplu taşım veyahut da normal diğer ulaşımların daha düzeleceğine ben eminim.
Metrobüs sistemi iyi bir alternatif olabilir
Metrobüs sistemi ise iyi bir alternatif olabilir. Özellikle sabah ve akşam yoğun saatlerinde (07.00–09.00, 17.00–19.00) metrobüs devreye alınabilir. Mevcut tramvay yolları bu sistem için kullanılabilir, yeni hat yapmaya gerek yok.
Öğrencilerin yoğun olduğu bölgeler arasında çevre yolu üzerinden işletilecek bir metrobüs hattı da ulaşımı ciddi anlamda rahatlatır.
Eskişehir’deki çevre yolu artık çevre yolu işlevini yitirdi
Çevre yolu artık kenti taşımıyor gibi görünüyor. Ne düşünüyorsunuz?
Eskişehir'de çevre yolu diye bahsettiğimiz yer çevre yolu işlevini yitirdi. Çünkü çevre yolları dediğiniz zaman bir yerleşim merkezi vardır, bunun çevresinden yol geçer.Transit trafiği açıktır bu yol. Daha yüksek hızlarla işletirsiniz. Fakat bu çevre yolunun diğer tarafını, boş olan tarafını da imara açtığınız zaman tamamıyla bu artık çevre yolu işlevini yitirmiş olur. O artık kent içi bir yol oldu. Geçmiş dönemlerde Ankara tarafından girdiği zaman sanayinin arkasından Çukurhisar'a kadar bir Kuzey Çevre Yolu yine aynı şekilde Kanlıpınar'dan da Çukurhisar'a bağlanacak şekilde bir Güney Çevre Yolu projeleri vardı. Bunların bir an önce aktif hale getirilmesi gerekiyor. Çevre yolumuzda günlük yaklaşık 200 bin yolcu Bursa yolu tarafındaki yerleşim merkezinden organizeye taşınıyor. Bu çok büyük yüklü bir trafik. Zaten Eskişehir'de de sabah saatlerinde o yolda çok büyük bir yoğunluk yaşanıyor. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi de bu en azından yoğunluğu azaltmak için bir çevre yolu yapma gücü yok işin açıkçası. Ama bunun yerine organize sanayiden Esentepe'nin olduğu taraftan büyük bir bulvar açıyor Söğütönü'ne kadar. O Eskişehir'deki çevre yolunun trafiğini bir nebze azaltacaktır diye düşünüyorum.
Eskişehir, eğimi düşük yapısıyla bisiklet yolları için çok uygun
Bisiklet yolları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bisiklet yolları, Eskişehir gibi eğimi düşük bir şehir için çok uygun. Bu anlamda yapılan yatırımları çok olumlu buluyorum. Bisiklet yolları yaptığın zaman çok güzel bir işaretlemeniz yapmanız gerekiyor. İki, ayırdığınız yerlerde biliyorsunuz bordürler kullanıldı. Belki o bordürlerin yerine daha plastik üzerinde çiçekliklerin olduğu kısımlar yapılabilirdi. Bir de buradaki tam dönüş yerlerinde bazen birden bitiyor. Bisiklet yolları yaptığınız zaman ışıklandırmanızın çok iyi olması gerekiyor. Gece özellikle birden o bisiklet yollarına giderken bir dönüşle karşılaşıyorsunuz. Belki de bu bisiklet kazalarına sebep olabilir. Bir şey yapılırken bisiklet yolları ile ilgili standartlara tamamıyla uymanız gerekiyor. Bir an önce de reflektörlü, iyi ışıklandırılmış, iyi boyanmış halde yüksek standartlı hale getirilmesi gerekiyor. Şu anda sistemin yaklaşık %80’i tamamlandı, kalan kısımda da iyileştirmeler yapılması gerekiyor.
Kısa mesafelerde toplu taşıma veya bisiklet tercih edilmeli
Yakında başlayacak “araçsız pazar” uygulaması hakkında görüşünüz nedir?
Bu karar çok doğru. 2026’da başlayacak olan “araçsız pazar” uygulaması, dünya şehirlerinde de örnekleri olan bir yaklaşımdır. Vatandaşlarımızın kısa mesafelerde araç yerine toplu taşımayı veya bisikleti tercih etmesi gerekiyor. Örnek vermek gerekirse Vişne evlerinde ikamet ediyorum. Aracımı koyuyorum. Ondan sonra iki durak mesafeyle ben şehir merkezine ulaşabiliyorum. Veya gerekli Eskişehir'imizin büyük bir firmasının da bir kampanyası vardı bisiklet özendirme şeklinde. Bunlar belli bazı bölgelere bisikletleri koymuşlardı. Eğer ki doğru bir sistemle... O caddenin başlarında, belli bazı ana noktalarında bir bisikletleri koyup da halkı buna teşvik edersek veyahut da halkımızı biraz yaya trafiğine özendirirsek güzel bir çözüm olur. 2002-2003 yılarında Esnaf Sarayı'nın önü, Doktorar Caddesi’nde araç trafiğine açıktı. İnsanlar yürüsün denildi ve o zaman da karşı çıkılmıştı. Ama şu anda insanlarımıza dikkat etseniz Doktorar Caddesi'nde çok rahatlıkla Esnaf Sarayı'nın önünde yaya trafiğini kullanılıyor mu? Kullanılıyor. Zaten yeni ilerleyen planlarda da oradaki yaya yolunu Hamamyolu’ndan itibaren Odunpazarı'na doğru geliştirmeyi de düşünüyoruz işin açıkçası.
Aynı anlayış burada da sonuç verecektir.
Kentleşme planlı yapılırsa trafik de doğal olarak rahatlar
“Ne kadar çok yol yapılırsa, o kadar trafik olur” sözü sizce doğru mu?
Bu ifade planlama sistemine bağlı. Eğer planlı yapılırsa yollar trafiği rahatlatır. Ancak Eskişehir’de geçmişte plansız imar kararları nedeniyle yollar doğru kurgulanamadı.
Kenti dik kesen yol sayısı az, cadde genişlikleri yetersiz. Bu da trafik yükünü artırıyor. Kentleşme planlı yapılırsa trafik de doğal olarak rahatlar.
Hem depreme dayanıklı binalar yapılacak, hem trafik rahatlayacak
Kentsel dönüşüm çalışmaları ulaşımı nasıl etkileyecek?
Odunpazarı bölgesinde büyük bir kentsel dönüşüm projesi planlanıyor. Bu proje kapsamında 3 katlı otopark yapılacak. Bir katı yerleşim sakinlerine, iki katı kiralama sistemine ayrılacak. Ayrıca otobüslerin girebileceği şekilde tasarlanacak. Bu sayede hem depreme dayanıklı binalar yapılacak, hem trafik rahatlayacak, hem de şehir daha yaşanabilir hale gelecek.
Taksi sayısı artıyor, minibüs hatları yeniden düzenleniyor
Servis, dolmuş ve taksi düzenlemelerinde bir yenilik olacak mı?
2015 Ulaşım Master Planı’nda servis ve taksi sayısının artırılması öngörülüyordu. Şu anda şehirde yaklaşık 465 taksi var. Bu sayının kademeli olarak artırılması planlanıyor. Minibüs hatlarını düzenledik yeni minibüs garajları yapacağız bunların hatları genişleyecek ve çok hızlı hareket edecekler. Servis araçlarının sayısı da artacak, düzenlemelerin 15 gün içinde başlaması bekleniyor.
Trafikte en büyük sorumluluk insanın kendisindedir
Son olarak, Eskişehir trafiği nasıl düzelir?
Aslında çözüm bizim elimizde. Ne belediyeyi ne devleti suçlamak gerekir. Trafikte en büyük sorumluluk insanın kendisindedir. Vatandaşlarımızın her yere özel araçla gitme alışkanlığını bırakması lazım. İnsanlar olabildiğince toplu taşıma araçlarından faydalanması gerekiyor Büyükşehir Belediyesi’nin otogar ve Büyükdere mahallesinde “Park Et – Bin” sistemi var. Eğer herkes kurallara uyar ve empatiyle davranırsa, Eskişehir trafiği kısa sürede çok daha rahat hale gelir.
